Tο έργο «ORCHIDCULTURE»

Οι άγριες, αυτοφυείς ορχιδέες είναι σχετικά άγνωστες στο ευρύ κοινό αν και προστατεύονται από την νομοθεσία. Παράλληλα όμως υφίστανται υψηλές ανθρωπογενείς πιέσεις. Το έργο «Καταγραφή και ανάδειξη φυσικών οικοτόπων και ενδιαιτημάτων και διατήρηση των αυτοφυών ορχεοειδών της Κεφαλονιάς με στόχο την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας» με ακρωνύμιο «ORCHIDCULTURE» αποσκοπεί αφενός στην λεπτομερή καταγραφή των ειδών αλλά και των χαρακτηριστικών οικοτόπων τους και, αφετέρου, στην πληροφόρηση του κοινού για τις απειλές και για το τι θα πρέπει να αποφεύγουν οι πολίτες. Το τρίτο σκέλος, η καινοτόμος μέθοδος πολλαπλασιασμού τους στο εργαστήριο, θα συνεισφέρει στην μακροχρόνια διατήρησή τους, ιδιαίτερα εν όψει της κλιματικής αλλαγής.

Το έργο «ORCHIDCULTURE» υλοποιείται από το «Αρχιπέλαγος» σε συνεργασία με το Εργαστήριο Εδαφολογίας του Τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του Ιονίου Πανεπιστημίου και χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Δράσεις 2020», Άξονας Προτεραιότητας 3, Συμμετοχικότητα Πολιτών, Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» του Πράσινου Ταμείου του Υ.Π.ΕΝ. με προϋπολογισμό 50.000 € (Ιούνιος 2020 – Νοέμβριος 2021). Η φωτογράφιση έγινε με βάση την άδεια του Υ.Π.Ε.Ν., Δ/νση Προστασίας Δασών, με αρ. πρωτ. ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/12551/726, 05-03-2021.

Πως καταγράφουμε τις ορχιδέες

Καθώς δεν ήταν δυνατόν να καλύψουμε ολόκληρα και τα δύο νησιά μέσα σε λίγους μήνες ανθοφορίας των ορχεοειδών, προγραμματίσαμε λεπτομερείς καταγραφές σε 9 υποπεριοχές:

• Κεφαλονιά: Εθνικός Δρυμός Αίνου-Ρουδίου, Καλόν Όρος, Σάμη, Αθέρας, Κράνη, χερσόνησος Αργοστολίου
• Ιθάκη: περιοχή Εξωγής-Πλατριθειά στην βόρειο Ιθάκη και περιοχές Περαχώρι-Παλαιόχωρα-Πίσω Αετός στην νότιο Ιθάκη
• Και, επίσης, στον Βοτανόκηπο Κεφαλονιάς, όπου συγκεντρώνωνται πολλά είδη και υποείδη ορχεοειδών.

Να ευχαριστήσουμε εδώ τον Βοτανόκηπο για την άδεια καταγραφής και φωτογράφισης.

Η ομάδα μας, όταν βγαίνει στο πεδίο, μοιάζει κατ’αρχήν να πηγαίνει περίπατο: τριγυρνάει -πάντα με καλό καιρό- σε λιβάδια, φρυγανότοπους και δάση.

Ψάχνουμε παντού, και στα πιο απίθανα μέρη. Όταν βρεθεί κάποια ορχιδέα αρχίζει η φωτογράφηση, για αυτό και χρειάζονται καλές καιρικές συνθήκες. Μας εμπόδισε ωστόσο ακρετά η πανδημία στις ομαδικές εξορμήσεις.

Αναγκαστικά παίρνουμε και πολύ αστείες στάσεις καμιά φορά για να φωτογραφηθεί το άνθος από πολύ κοντά.

Το αποτέλεσμα όμως αξίζει τον κόπο:

Μετά έχουμε βέβαια και την καταγραφή των στοιχείων: υψόμετρο, συντεταγμένες, ύψος του φυτού, αριθμός φυτών στην συγκεκριμένη τοποθεσία αλλά και άλλες παραμέτρους.

Και, φυσικά, καταγραφή όλων των δεδομένων με κάθε λεπτομέρεια αλλά και συλλογή σπόρων, όποτε βρεθούν, για τον πολλαπλασιασμό τους στο εργαστήριο.

Καταγράψαμε 40 από τα περίπου 50 είδη και υποείδη ορχεοειδών που υπάρχουν στην βιβλιογραφία (βλ. και κατάλογο παρακάτω).

Δηλαδή βρήκαμε το 80% από τα ορχεοειδή που έχουν καταγράψει συνολικά διάφοροι ερευνητές διαχρονικά μέσα στις τελευταίες δεκαετίες! Αυτό είναι πολύ υψηλό ποσοστό μέσα σε μόλις μερικούς μήνες.

Και βρήκαμε και μερικά σχετκά σπάνια είδη και υποείδη.

Επιπλέον, ερευνήθηκε η Ιθάκη που σε γενικές γραμμές δεν είχε ερευνηθεί ιδιαίτερα.

Και ένα μεγάλο-μεγάλο ευχαριστώ στην εθελόντρια μας Ursina Steinemann από την ελβετική ΜΚΟ «Pro Archipelagos»!

Για πολλούς μήνες κατέγραφε ορχιδέες σε διάφορες επιπλέον τοποθεσίες έξω από τις συγκεκριμένες περιοχές που είχαμε προγραμματίσει για την καταγραφή μας σε Κεφαλονιά και Ιθάκη.

Κάλυψε έτσι μεγάλο μέρος της συνολικής έκτασης και ανακάλυψε νέες τοποθεσίες ειδικού ενδιαφέροντος, όπου βρήκε και διάφορα σπάνια είδη, όπως την Ophrys lutea υποείδος melena, την ιδιαίτερη Ophrys helenae και την  Ophrys sphegodes υποείδος cephalonica (παρακάτω φωτογραφίες αριστερά, μέσον και δεξιά αντίστοιχα).

Παρακάτω ο κατάλογος με τα είδη και υποείδη που καταγράψαμε με τα λατινικά τους ονόματα. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου αντίστοιχες ελληνικές ονομασίες. Χαρακτηριστικά, το Himantoglossum robertianum με τα ευωδιαστά άνθη του τοπικά λέγεται «μοσχολιός».